Rola czytania ze zrozumieniem

PEDAGOGIZACJA RODZICÓW

Rola czytania ze zrozumieniem Rola czytania ze zrozumieniem

w procesie edukacji wczesnoszkolnej

Umiejętność czytania ze zrozumieniem jest niewątpliwie przepustką do sukcesu na każdym poziomie nauczania
i w zakresie każdego przedmiotu.

Co to jest czytanie?

Czytanie tekstu pisanego i ikonograficznego jest procesem bardzo złożonym, polegającym na odkodowywaniu znaków graficznych tekstu, na zrozumieniu ich znaczenia oraz zapamiętaniu. W tym procesie zaangażowany jest nie tylko narząd wzroku i mózg, lecz również narząd słuchu, dzięki któremu możliwa jest fonetyzacja, czyli głośne wymawianie tekstu pisanego.

Tekst pisany jest to myśl zamknięta w znakach graficznych, zaś tekst ikonograficzny jest to nic innego jak myśl zamknięta w ilustracji, a czytanie tekstów to proces odszyfrowywania tychże myśli.

Istotą czytania jest zrozumienie treści, które polega na analizie znaczenia poszczególnych słów, wyrażeń i zdań.

Czytanie wymaga umiejętności rozpoznawania, różnicowania drobnych elementów pod względem kształtu, kierunku, eliminowania cech nieistotnych oraz postrzegania poziomego czytania od lewej do prawej strony.

Zrozumienie czytanego tekstu pisanego lub ikonograficznego, czyli uchwycenie jego sensu, jest procesem złożonym, na który składają się elementy: spostrzeżeniowe, pamięciowe, myślowo - rozumowe, wyobrażeniowe i emocjonalne.

Z czego składa się proces czytania?

Proces czytania ze zrozumieniem składa się:

ze spostrzegania obrazów graficznych,

wiązania obrazów graficznych z wyobrażeniami pozajęzykowymi, czyli zrozumienie znaczenia przeczytanych słów,

pamiętania sensu przeczytanych wyrazów w czasie czytania następnych wyrazów,

domyślania się dalszego ciągu czytanego tekstu, to jest przewidywania,

kojarzenia znaczeń w pewne całości myślowe,

kontroli, czyli weryfikacji przewidywań.

Dochodzenie do zrozumienia tekstu rozpoczyna się od spostrzegania symboli graficznych, pisanych, drukowanych lub narysowanych, które służą jako bodźce do przypomnienia wyobrażeń lub pojęć nagromadzonych w wyniku wcześniejszego doświadczenia.

Zrozumieniu pierwszego wyrazu towarzyszy zapamiętanie jego sensu i pamiętanie go w chwili, gdy spostrzegamy wyraz następny. Dla zrozumienia całego tekstu potrzebne jest połączenie poszczególnych słów w zdania oraz odnalezienie związków merytorycznych i logicznych między zdaniami i ujęcie ich w struktury myślowe.

Każde dziecko czytające tekst musi zrozumieć jego treść, bo tylko wtedy widzi sens tego, co robi. Dlatego już od pierwszych dni w szkole należy rozwijać

i kształcić u dziecka umiejętność czytania ze zrozumieniem nie tylko tekstów pisanych, ale i tekstów ikonograficznych.

Ćwiczenia doskonalące umiejętność czytania ze zrozumieniem to:

dobie ranie do obrazka odpowiedniego wyrazu spośród kilku wyrazów,

dobieranie do wyrazu odpowiedniego obrazka spośród kilku obrazków,

dobieranie do obrazka odpowiedniego zdania spośród różnych zdań,

dobieranie do zdania odpowiedniego obrazka wybranego spośród ki lku obrazków,

rysowanie treści wyrazu,

malowanie treści zdania,

rysowanie treści tekstu,

uzupełnianie tekstu pisanego brakującymi literami, wyrazami, zdaniami,

uzupełnianie tekstu ikonograficznego brakującymi obrazkami,

określanie treści tekstu,

określanie funkcji tekstu, czyli jaką funkcję spełnia podany tekst pisany, np. list, zaproszenie, ogłoszenie,

określanie nadawcy tekstu, czyli kto jest autorem tekstu pisanego lub ikonograficznego,

określanie odbiorcy tekstu, czyli do kogo dany tekst jest skierowany , np. list do zimy,

określanie stosunku łączącego nadawcę z odbiorcą, czyli określenie, jakie stosunki łączą nadawcę z odbiorcą, np. służbowe, rodzinne,

określanie gatunku tekstu, czyli określenie, do jakiego gatunku literackiego należy dany tekst pisany, np. list, reportaż

określanie zabarwienia uczuciowego tekstu, czyli określenie tonu, np . listu - serdeczny, obraźliwy, grzeczny,

wyszukiwanie w tekście informacji, czyli wyłanianie głównej informacji tekstu, lub wyłanianie podstawowych informacji zawartych w tekście,

wyłanianie wielu interesujących wiadomości, czyli wyszukiwanie w tekście informacji, np. z historii, geografii, przyrody,

układanie z rozsypanek wyrazów czy zdań,

rozwiązywanie zagadek, krzyżówek, rebusów, itd.

Rozumienie czytanego tekstu pozwala uczniowi zdobyć określone informacje dotyczące otaczającej go rzeczywistości, może także decydująco wpłynąć na sukcesy w nauce. Czytanie to podstawowa umiejętność, decydująca o powodzeniu uczniów klas początkowych w dalszej nauce.

Czytanie jest umiejętnością wieloaspektową. Główne aspekty składające się na poziom czytania to: rozumienie, technika i szybkość.

Rozumienie jest jedyną możliwością poznania sensu tekstu, pozwala na swobodne myślowe operowanie wykraczające poza rzeczywistość ukazaną w tekście.

Technika to opanowanie nawyku właściwego spostrzegania, rozpoznawania, wybrzmiewania znaków, które mają ułatwić rozumienie.

Szybkość czytania pozwala lepiej wniknąć w treść, czyli lepiej rozumieć, ale także szybkość może być rezultatem ,,owego lepszego" zrozumienia czytanego tekstu.

Kształcenie zdolności rozumienia oznacza, że należy kłaść nacisk na taką umiejętność czytania, która umożliwia zdobywanie wiedzy o świecie(rozumienie), a nie tylko na samą umiejętność czytania (technika, szybkość), gdyż wysoka jakość techniczna i doskonałe tempo czytania nie przynosi żadnych efektów w procesie zdobywania wiedzy.

Ukierunkowanie nauki czytania w okresie wczesnoszkolnym na rozumienie czytanych tekstów sprzyja kształceniu umiejętności czytania w sposób funkcjonalny, który pozwala m.in. na rozwiązywanie różnych problemów wynikających z tekstu, zdobycie pewnej zdolności do refleksji, krytycznego myślenia, a także do coraz to innej działalności w postaci nowych pytań czy pomysłów.

Czytaniu zawsze powinno towarzyszyć rozumienie, gdyż inaczej jest to czynność umysłowa pozbawiona sensu, zwłaszcza w toku nauczania.

Istotą czytania ze zrozumieniem jest kojarzenie obrazów graficznych z odpowiadającymi im znaczeniami(słowami). Znajomość istoty cichego czytania ze zrozumieniem oraz prawidłowa realizacja zadań w zakresie kształcenia tej umiejętności uczniów klas początkowych przygotowuje ich nie tylko do nauki w klasach wyższych, ale ułatwia funkcjonowanie w życiu społecznym.

Tylko te informacje, które uczeń dobrze rozumie, korzystnie wpływają na jego postępowanie i przystosowanie się do sytuacji. Informacje, których uczeń nie rozumie, są bezużyteczne. Rozumienie jest szczególnie ważne w procesie uczenia się. Jeżeli uczeń nie rozumie czytanego tekstu, najczęściej rezygnuje z dalszej lektury lub uczy się na pamięć. Ta metoda nie gwarantuje jednak prawidłowego odbioru informacji. Efektem takiego postępowania może być utrwalenie treści, które nigdy nie zostały przyswojone.

W każdej klasie szkolnej łatwo zauważyć ucznia, który nie rozumie czytanego tekstu. Uczeń taki ma ogromne trudności w przyswajaniu i zapamiętywaniu określonych informacji. Najczęściej jest to uczeń słaby i być może, główną przyczyną jego sytuacji jest słaba umiejętność czytania ze zrozumieniem.

Profesor Ryszard Więckowski wyróżnia dla klas I-III trzy poziomy rozumienia tekstów:

- poziom I - uczniowie wyodrębniają konkretne fakty i zdarzenia, zapamiętują je i odtwarzają na polecenie nauczyciela,

- poziom II - w czytanym tekście uczniowie wyodrębniają związki przyczynowo skutkowe między faktami i zdarzeniami,

- poziom III - uczniowie potrafią wyodrębnić ideę utworu (myśl przewodnią).

Literatura:

S.Łukasik, I.Micińska-Łyżniak, A. Wiśniewski: Czytamy ze zrozumieniem,WSiP,

Warszawa, 1998.

Ewa Wronowska , ,,Życie Szkoły" ,2003/5,s.285.

Renata Suchorzewska, ,,Życie Szkoły"2002/6,s369.

Stanisław Sokołowski, ,,Życie Szkoły",2000/5,s.264.

opracowała

Agnieszka Janowska